مسلمانان آلمان

آلمان کشوری است در غرب اروپا ،که اسلام توسط اسیران جنگی عثمانی و همچنین مهاجران ترکیه و ایران ،به این کشور وارد شد. حدود یکصد تا دویست هزار شیعه امامیه در این کشور زندگی می‌کنند. مرکز اسلامی هامبورگ و آکادمی علمی - اسلامی از مهم‌ترین مراکز تشیع در کشور آلمان هستند.

آلمان کشوری در غرب اروپا است که از شمال با دریای شمال، دانمارک و دریای بالتیک؛ از شرق با لهستان و جمهوری چک؛ از جنوب با اتریش و سوییس و از غرب با فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ و هلند هم‌مرز است. مساحت این کشور ۳۵۷٫۱۶۸ کیلومتر مربع و جمعیت آن حدود ۸۱ میلیون نفر است.

حضور اولیه مسلمانان در کشورهای آلمانی‌زبان، در ارتباط با زندانیان جنگی عثمانی بعد از تصرف بالکان توسط امپراطوری متجلی شد. این جمعیت تا دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، به عنوان عامل جمعیتی مهمی تلقی نمی‌شد.

در سال ۱۹۵۸ میلادی پناهندگانی از شوروی و یوگسلاوی دست به تشکیل اداره مذهبی آوارگان مسلمان در جمهوری فدرال آلمان و برلین زدند و روز به روز بر جمعیت آنان اضافه شد. مسلمانان پس از پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها، سومین گروه مذهبی آلمان را تشکیل می‌دهند. پس از مسلمانان، بودائیان و یهودیان، به ترتیب چهارمین و پنجمین گروه و جمعیت مذهبی این کشور را تشکیل می‌دهند.

جمعیت مسلمانان در آلمان از بیشترین سرعت رشد بین ادیان برخوردار است، به گونه‌ای که در حال حاضر، حدود ۴۰ درصد مسلمانان ساکن آلمان، زیر ۱۸ سال سن دارند. این رشد سریع، صرفا به معنای افزایش تعداد مسلمانان نیست، بلکه روشنگر افزایش آن بخش از جمعیت است که از فرهنگ اسلامی تأثیرپذیر بوده‌اند.

بنابر آمار منتشر شده از سوی مراکز رسمی کشور آلمان، بیش از ۹۵ درصد مسلمانان آلمان، خارجیان هستند که از این تعداد، ۷۶ درصد ترک بوده و ایرانیان در رده دوم و مسلمانان بومی آلمان با ۴درصد، سومین گروه مسلمانان هستند. پس از ایرانیان، اتباع مراکش با ۳درصد، لبنان با ۲درصد، تونس و پاکستان با ۱درصد از کل جمعیت، مسلمانان مقیم آلمان را تشکیل می‌دهند.

طبق برآوردی در سال ۱۹۹۵ میلادی از میان حدود ۲میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مسلمان ساکن آلمان، ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر اهل سنت، ۱۵۰ هزار نفر علوی، ۴۰ هزار نفر شیعه اثناعشری، ۱۰ هزار نفر فرقه احمدیه و تعداد کمی اسماعیلی مذهب از گروه بهره های داوودی در این کشور وجود دارند.

بنابر آخرین نتایج پژوهشی در سال ۲۰۰۹، حدود ۴/۵ میلیون مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند که حدود دوسوم از این تعداد، اهل سنت می‌باشند.

جمعیت ایرانیان شیعه در آلمان که بیشتر در شهرهای هامبورک وبرلین وفرانکفورت اقامت دارند ، میان یکصد تا دویست هزار نفر می باشد.

بزرگترین جمعیت مسلمان آلمان، مهاجرانی از ترکیه هستند. در میان این مهاجران، شماری شیعه و علوی وجود دارد که نخستین مراکز شیعی را در آلمان برپا کردند. شماری از ترک‌های اهل سنت نیز به مرور به تشیع گرویده و در شهرهای مونیخ، برلین، هامبورگ، بوخوم و فرانکفورت زندگی کرده و بر شمار شیعیان ترک افزوده‌اند.

در بوخوم، فرانکفورت و مونیخ، شخصی به نام «اوج» مراکزی را در جهت جذب برادران ترک تبار مقیم آلمان به مکتب اهل بیت(ع) پایه گذاری کرده و تاکنون توانسته است ،بیش از ۴ هزار خانواده ترکیه‌ای را شیعه کند و به ویژه تأثیر زیادی از نظر اخلاقی و رفتاری بر روی جوانان داشته است. وی که به دلایل سیاسی از ترکیه تبعید شده بود، در آلمان و به دلیل رفت و آمد در مسجد هامبورگ با افکار امام خمینی آشنا و شیعه شده است. ایشان، دامنه فعالیت خود را گسترش داده و در کشورهای هلند، بلژیک و فرانسه به مرکزیت آلمان، تلاش‌های خود را دنبال می‌کند. او برخی از جوانان با استعداد را جهت تحصیلات و طی کردن دوره‌های معارف اسلامی به ایران فرستاده که هم اکنون بعضی از این جوانان ،در دانشگاه بین المللی قزوین در رشته‌های مختلف علمی مشغول تحصیل هستند.

افزون بر اینان، شماری از ایرانیان و مهاجران عراقی و لبنانی و افغانی و هندی نیز هستند که آنان نیز به تدریج فعالیت‌های مذهبی خویش را سامان داده‌اند.

در برلین گروهی از برادران دوستدار اهل بیتِ ترکیه‌ای، اتحادیه مسلمانان ترک تبار اروپا را تشکیل دادند که این اتحادیه از مؤسسات و مراکز فعالی است که در میان دوستداران اهل بیت(ع) در کشورهای آلمان، هلند، بلژیک، اتریش و فرانسه تشکیل شده است و هر سه ماه یک بار جلساتی در خصوص چگونگی تبلیغ مکتب اهل بیت(ع) و بررسی مشکلات مسلمانان برگزار می‌کنند.

بنابر آمار رسمی، از حدود ۴/۵ میلیون مسلمان که در این کشور زندگی می‌کنند که حدود دوسوم از اهل سنت می‌باشند. (البته برخی جمعیت شیعیان در آلمان را نیم میلیون نفر عنوان کرده‌اند) به نظر می‌رسد علویان را باید از این آمار استثنا کرد. منهای گروهی از علویان که به تشیع امامی گرویده‌اند، شیعیان این کشور بیش از ششصدهزار نفر هستند و مهم‌ترین تشکل آنان، فدراسیون علوی‌های متحد است که در سال ۱۹۹۱ میلادی از اجتماع ۹ تشکل علوی بکتاشی تأسیس شده و مرکز آنان شهر کلن است. 

در تقسیم بندی‌های کلی، علوی‌ها را جزو شیعه به شمار می‌آورند. گرچه تفاوت‌های عمده‌ای با شیعیان دارند، اما هرچه هست با اهل سنت کمتر ارتباط دارند. برخی از علوی‌ها با مسجد و اهل بیت ارتباط بیشتری دارند. علویان تعداد کمی مسجد و شمار بیشتری ( جمع‌خانه )دارند. علوی‌ها نشریه‌ای با نام صدای علویان (Alevikrin) دارند که از سال ۱۹۹۳ میلادی منتشر می شود. 

برگزاری مراسم سوگواری امام حسین(ع) با شکوه تمام توسط شیعیان آلمان تشکیل شده و آنان از هر فرصتی برای ایجاد اجتماعات بهره می‌برند. از جمله شیعیان سه کشور آلمان، بلژیک و هلند در یکی از مناطق مرزی آلمان که نزدیک به سه کشور است، جمع شده، مرکزی را اجاره کرده و شب و روز عاشورا مراسم عزاداری بزرگی برپا می‌کنند. شیعیان این سه کشور سعی می‌کنند، با خانواده هایشان در این مراسم حاضر شوند و برنامه‌های متمرکزی داشته باشند.شیعیان این بخش از اروپا را نخست عراقی ها وسپس ایرانیان ودر درجه سوم ترکها ولبنانی ها وجز اینها تشکیل می دهند.

در آلمان ده‌ها مرکز شیعی وجود دارد که در طول سه دهه گذشته ،تأسیس و فعال شده است. همین طور شخصیت‌های شیعی زیادی در سرتاسر این کشور به ویژه شهر برلین وجود دارند که غالب شیعیان نیز در این شهر زندگی می‌کنند. مرکز اسلامی هامبورگ، مرکز اسلامی مونیخ، سازمان راه اسلامی در برمن، مرکز اسلامی المصطفی(ص)، مرکز اسلامی افغانستان در هامبورگ با بیش از سه هزار افغانی شیعه، مرکز اهل البیت در شهر دیسبورگ و تعداد زیادی مراکز دیگر، از مؤسساتی هستند که در سطوح مختلف فعالیت دارند.

مرکز اسلامی هامبورگ یکی از قدیمی‌ترین مراکز اسلامی - شیعی است که سابقه درخشانی در تبلیغ و ترویج تشیع در این کشور دارد. در سال ۱۳۳۲ هجری شمسی برابر با ۱۹۵۳ میلادی در جلسه‌ای تصمیم بر این گرفته شد که مرکزی برای همه مسلمانان شهر هامبورگ تأسیس شود. به همین جهت مرکز اسلامی هامبورگ به کمک خیرین ایرانی در آلمان و برخی کسبه و تجار ساکن ایران با تایید وهمکاری مرجع تقلید وقت، مرحوم آیت الله بروجردی ایجاد گردید.

مرکز اسلامی هامبورگ به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز اسلامی در آلمان، سال‌هاست که به فعالیت‌های مختلف تبلیغی، علمی و پژوهشی می‌پردازد. یکی از کارهای عمومی این مرکز ، برگزاری نماز جمعه است که هر جمعه با حضور بیش از صدها نفر از شیعیان ایرانی و غیره برگزار می‌شود. خطبه‌های نمازجمعه به سه زبان آلمانی، عربی و فارسی ایراد می‌گردد.

از دیگر فعالیت‌های مرکز، تهیه مجله‌ای به زبان آلمانی و توزیع آن میان مسلمانان و دیگر فرقه ها، برپایی نماز ظهر وعصر ،و مغرب وعشاء می‌باشد.

برگزاری کنفرانس‌های علمی و همچنین نشست‌های هم‌اندیشی با حضور نمایندگان ۱۲۰ مؤسسه شیعی در آلمان ، به منظور بررسی وضعیت مسلمانان به خصوص شیعیان در اروپا از دیگر فعالیت‌های این مرکز است. در این مرکز ،نشریه‌ای به زبان آلمانی با نام «والفجر» منتشر می‌شود.

علاوه بر هامبورگ که مرکز اسلامی فعالیت چشمگیری دارد، بسیاری از شیعیان در برلین اقامت دارند. رایزنی ایران، طی سال‌های اخیر، اقدامات فرهنگی جالبی برای آشنایی آلمانی‌ها با ایران، اسلام و مذهب تشیع داشته است. از آن جمله تأسیس یک کتابخانه با چندین هزار جلد کتاب است.

در آلمان تشکل‌های شیعی فراوانی از سوی عرب‌ها و ایرانی‌ها وجود دارد. از آن جمله خانم‌های مسلمان آلمانی ،در مؤسسه کوثر فعالیت کرده و نشریه‌ای نیز دارند.

در برلین مؤسسه دینی دیگری به مسؤولیت دکتر محمد عامر مصری که پیش از این شافعی بوده و هم اکنون شیعه شده است، با حمایت مالی برخی از مراجع، به کارهای تبلیغی و دینی مشغول است. وی هر شب جمعه درس عقاید برای تعدادی از مسلمانان دارد.

مرکز فرهنگی شیعیان یا «مرکز فرهنگی التراث» که ترکیبی از تبارهای گوناگون شیعه است در ۲۴ شهریور سال ۱۳۸۶ شمسی در برلین افتتاح شد. در افتتاح این مرکز نمایندگان آیت الله سیستانی و نیز مجمع شیعیان لندن سخن گفتند. همچنین رییس مرکز اسلامی هامبورگ، رایزنی فرهنگی کشورمان در آلمان، علمای شیعه از ملیت‌های گوناگون و جمع کثیری از شیعیان عرب، ایرانی، ترک و آلمانی در مراسم افتتاح «مرکز فرهنگی التراث» شرکت نمودند. شگفت آن است که ساختمانی که این مرکز در آن افتتاح شده است کلیسایی است که به دلیل مشکلات مالی از طرف مسؤولان به این مرکز فروخته شده است.

مؤسسه آل البیت شاخه برلین وابسته به مؤسسه آل البیت است که ریاست آن را حجة الاسلام والمسلمین ،سید جواد شهرستانی ، نماینده وداماد آیة الله سیستانی به عهده داشته وشعبه های گسترده ای از آن در بسیاری از کشورهای مختلف جهان واز آن جمله در آلمان بوجود آمده است. این موسسه فعالیت خود را در سال ۱۳۸۴ش آغاز و با مجوز رسمی از کشور آلمان در سال ۱۳۸۷ش و در سالروز ولادت حضرت زهرا (س) در سال ۱۳۸۹ش افتتاح رسمی شد.

بزرگترين مشكل مسلمانان در آلمان ،درمورد زنان محجبه است كه برغم برخوداري از توانمندي و تخصص، شانس كمتري براي شغل يابي دارند و اين تبعيض و بي عدالتي اجتماعي در شهرهاي كوچك و دورافتاده كه مهاجران كمتري حضور دارند به مراتب بيشتر است.

در رابطه با موضوعات ديگري همچون اسلام ستيزي و اسلام هراسي نيز، رهبران جامعه مسلمان آلمان ،بارها در اين نشست ها لب به انتقاد گشوده و با بيان اينكه دولت اين مشكل را جدي نمي گيرد، نسبت به ادامه اين وضع اعترضات خود را مطرح كرده‌اند.

اسلام هراسي و مسلمان ستيزي به گونه مشخص در رسانه هاي افراطي و صهيونيستي آلمان بگونه اي است كه سياستمداران و رهبران احزاب بويژه حزب حاكم آنگلا مركل از آن در تبليغات انتخاباتي خود بهره برداري مي‌كنند.

در سال‌هاي اخير همچنين چندين مورد به آتش كشيده شدن مساجد، حمله به مسلمانان و مراكز تجاري آنان در آلمان رخ داده است و اين اقدامات اسلام ستيزانه در حالي ادامه دارد كه رهبران جامعه مسلمانان به دفعات خواستار حفاظت فيزيكي از اين اماكن شده‌اند.

کشور آلمان تا کنون در برابر مسلمانان وتشکل های مذهبی ونه سیاسی آنان ، مقاومت نشان داده و از پذیرش دین اسلام به عنوان یک دین سازمان‌یافته ،استنکاف ورزیده است؛ زیرا جوامع مسلمانان دچار چنددستگیِ قومی و فرقه‌ای (سنّی، شیعه و علوی) هستند و اتّحاد چندانی میان آنها وجود ندارد. در حالی که معیار دولت آلمان برای پذیرش یک دین آن است که پیروانِ آن یک گروه متّحد را تشکیل دهند و از اهداف و اصول اعتقادی مشترکی برخوردار باشند.

معیارهایی که برای امتیاز دادن به ادیان در آلمان وجود دارد، نشان می‌دهد که رویکرد این کشور سکولار به دین غلط است. مشکل آلمان با دین اسلام آن است که اسلام واجد معیارهایی نیست که بر کلیساهای مسیحی حاکم هستند.

آلمان کشوری سکولار است، اما روشِ بدنۀ حقوقیِ این کشور برای به رسمیت شناختن ادیان روشی تعصّب‌آمیز است. ادیان باید براساس استانداردهای دولتی سازماندهی شوند و این استانداردها متناسب با ساختارهای دین مسیحیت وضع شده است.